Episode’un sıkı takipçileri geçen sayıda başladığımız yazı dizisini hatırlar. Yerli edebiyat uyarlamalarına doğal olarak TRT dizilerinden başlamıştık. Bu sayıda kaldığımız yerden devam ediyoruz. İlk yazıda 70’li yıllardan başlayarak 80’lerin sonuna ulaşmıştık. Bu listedeyse televizyonun altın çağına, 90’lı yıllara ve daha da ötesine uzanıyoruz. Bu yazı dizisi vesilesiyle hem sevdiğimiz dizilerin ilk uyarlamalarına bakmayı hem de çocukluğumuzda okuduğumuz romanları yeniden elimize almayı önermiştim. Kaldığımız yerden iyi okumalar…
Lüküs Hayat (1989)
Listeye bir bonusla başlıyoruz. Edebiyat uyarlaması deyince aklımıza ilk önce romanlar, sonra öyküler gelebilir. Bu dizisiyse hem orijinal kaynağı hem de kadrosuyla bu listede olmayı kesinlikle hak ediyor. Cemal Reşit Rey tarafından 1933 yılında bestelenen operet “Lüküs Hayat”ı bilmeyenimiz yoktur. Defalarca sahnede müzikal, reklam filmlerinde jingle ya da televizyonda, sinemada, tiyatroda Türkiye kültür yaşamına saygı duruşu niteliğinde bir gönderme olarak karşımıza çıkmıştır. “Lüküs hayat, lüküs hayat, bak keyfine yan gel de yat…” sözleri kulağına çalınmayan bir nesil olduğunu sanmıyorum ya da hiç değilse umuyorum. Dizi, kültür tarihimiz açısından önemini yalnızca operete borçlu değil; dizinin yönetmenliğini Haldun Dormen üstlenirken oyuncuları arasında Suna Pekuysal, Zihni Göktay, Betül Arım gibi efsane isimleri de barındırıyor. TRT İzle platformunda izleyebilirsiniz.
Bonustan sonra kısa bir bilgi geçelim. 1990’dan itibaren özel kanalların da sahneye çıkmasıyla televizyon bambaşka bir yer halini aldı. Bu yıllarda televizyon şirketlerinin, yapım ajanslarının senaryo konusunda da elini korkak alıştırmadığını göz önünde bulundurarak edebiyat uyarlamalarının azaldığını belirtmek gerekiyor. Artık televizyon kendi dilini, kendi senaryolarını ortaya koymaya başlıyor. Bu yılların efsane dizileri (Bizimkiler, Ferhunde Hanım…) çoğunlukla uyarlama değil, özgün senaryolar. Ancak benim için önemli bir modern çağ klasiği var:
Sıdıka (1997-2003)
İtiraf etmek gerekirse ben Sıdıka’nın tekrarlarını hatırlıyorum. Yine de “Sıdıka” bir dönemin kız çocuklarının dert ortağıydı, anlaşılan biraz fazla uzun bir dönemin. Kendisi gibi kaynağı da enteresan Sıdıka’nın. Atilla Atalay’ın karikatür tiplemesi olan “Sıdıka” uzun süre mizah dergilerinde boy gösterdikten sonra televizyon yaşamına başlıyor. Dizi, yoksul bir ailenin herkesçe hor görülen genç kızı Sıdıka’nın gündelik hayatı anlatıyor. Ancak bu sıradanlığın içinde Sıdıka oldukça zeki, yaratıcı, espritüel bir genç kadın. Bu tiplemeyi kanlı canlı hale getiren Hasibe Eren’se yeteneğini televizyona Sıdıka’yla kanıtlamıştı. Sıdıka’nın giriş jeneriğindeki karikatür çizimlerin gözünüzün önüne geldiğini ve kulağınıza “Kız Sıdıkaaa”nın çalındığını biliyorum.
Kurtlar Sofrası (1999)
Attilâ İlhan’ın aynı adlı romanından uyarlanan dizi, öncelikle kalabalık oyuncu kadrosuyla dikkat çekici; Deniz Uğur, Hakan Gerçek, Suzan Avcı gibi isimler arasında özellikle diziyi izlemek için bir sebep olabilecek Tuncel Kurtiz de yer alıyor. İnternetten bütün bölümlerine ulaşmak mümkün olmasa da diziden parçalar görebilirsiniz. Yalnızca birkaç bölüm yayınlanan dizi, bir gazeteci üzerinden Türkiye tarihine ilişkin arka planıyla bir TRT denemesi. Attilâ İlhan hem uyarlamaları hem de özgün senaryolarıyla Türkiye sinemasında da önemli bir yere sahip.
Bir önceki listede de alıntı yaptığım Fuat Kale’nin makalesini* belki hatırlarsınız. Bu makaleye de göz atmanızı önererek orada oldukça ilginç bir dizi ismine rastladığımı ama diziye ilişkin internette hiçbir görüntüye ulaşamadığım için yazamadığımı belirtmek istiyorum. Bir Lüzumsuz Adam adlı dizi ya da film, Sait Faik’in “Lüzumsuz Adam” öyküsünün uyarlamasından başka bir şey olamaz. Ancak bu diziyi (ki dizi mi film mi olduğunu dahi anlayamadım) listemize alabileceğimiz bir veri yok, yine de böyle bir deneme olduğundan söz etmek istedim.
Karanlıkta Koşanlar (2001)
Ahmet Ümit’in öyküsünden uyarlanan 10 bölümlük dizi, bir başka TRT denemesi. Televizyonda yer alan en eski polisiyelerden bir önceki yazıda söz etmiştim. Ancak hâlâ televizyon yapımlarında çekinilen bir tür olan polisiyenin 2000’lerin başında Uğur Yücel ve Haluk Bilginer’in yer aldığı bir yapımla televizyon ekranında kendine yer bulduğundan söz etmek gerekiyor. Diziye TRT İzle üzerinden ulaşabilirsiniz.
Şeytan Ayrıntıda Gizlidir (2004)
Bir başka Ahmet Ümit uyarlaması olan Şeytan Ayrıntıda Gizlidir de etkileyici bir oyuncu kadrosu sunuyor; Nejat İşler ve Çetin Tekindor’un bu isimler arasında yer aldığını belirteyim. Dizi, yine kısa soluklu bir TRT uyarlaması olarak karşımıza çıkıyor, 13 bölümlük polisiyeyi YouTube’dan izleyebilirsiniz.
Havada Bulut (2003)
Bu kez neyse ki izleyebileceğiniz bir Sait Faik uyarlamasından söz ediyorum. Dizinin YouTube’da bulunduğunu görmek içime su serpti. Güven Hokna, Levent Ülgen, Nilüfer Açıkalın ve bence yerli “Giulietta Masina”mız Ayla Algan dizinin kadrosunda yer alıyor. Kendi adıma Ayla Algan ne oynasa hakkını vermiştir diye düşünerek ve Sait Faik’in bir öyküsüne çok yakıştırarak yazıyı burada bırakıp Havada Bulut izlemeye gidiyorum. Hazır eliniz değmişken kitabı da okumanızı tavsiye ederim.
Bol bonuslu, çok laflı az önerili bir yazı olduğunun farkında olarak bir ek daha yapmak istiyorum. Türkiye edebiyatı öylesine geniş ve sinematografik ki iyi film/dizi uyarlamalarına rastlamamak mümkün değil. Ben bu listeyi hazırlarken çok şey öğrendim ve heyecanlandım. Umarım siz de keyifle okuyup izlersiniz. Önümüzdeki sayıda buluşmak üzere, iyi seyirler…
*Fuat Kale, “TRT Yerli Edebiyat Uyarlamaları 1968-2015”, TRT Akademi 4/07 (Ocak 2019): 127.
